Podlaskie Sploty – program działań
Przed nami wielki festiwal tkactwa, warsztaty, wystawy, pokazy.
W ramach projektu Podlaskie Sploty proponujemy wiele ciekawych działań, zarówno w Białymstoku, jak i regionie:
IV FESTIWAL TKACTWA – PODLASKIE SPLOTY, Białystok, 10 – 11 czerwca 2023 r.
10 czerwca, Spodki PIK, ul. św. Rocha 14 w Białymstoku
godz. 15.00 SpoTKANIE wystawa prac tkackich twórców młodego pokolenia
godz. 15.30 – 18.00 warsztaty tańca tradycyjnego z Kapelą Batareja
11 czerwca, Dziedziniec Pałacu Branickich w Białymstoku
godz. 11.00 – 18.00 Piknik Tkacki: warsztaty tkania, pokazy tkactwa, animacje dla dzieci
godz. 11.00 – 14.00 warsztaty taneczne dla dzieci
godz. 11.00 – 14.00 grupa wokalna Zespołu Pieśni i Tańca Kurpie Zielone
godz. 14.00 – 17.00 warsztaty taneczne z Kapelą Batareja
WARSZTATY TKACKIE
cztery 6-dniowe i jeden 4-dniowy warsztat, podczas których uznani twórcy przeszkolą 30 dorosłych osób. Program warsztatów będzie obejmował prezentację gotowych prac wykonanych w danej technice, omówienie techniki, przygotowanie krosna do pracy, osnucie, wytkanie i wykończenie tkaniny. Każdy z uczestników będzie pracował na własnym krośnie, chyba, że technika tkacka będzie wymagała tkania we dwoje.
Warsztat tkaniny przetykanej (radziuszki), 26 czerwca – 2 lipca 2023 r. poprowadzi wieloletni praktyk i znawca tematu Eugeniusz Markiewicz
Warsztat sejpaku, 3 – 9 lipca 2023 r. poprowadzi twórczyni ludowa Sabina Knoch
Warsztat tkaniny dwuosnowowej, 10 – 16 lipca 2023 r. poprowadzi uznana tkaczka z okolic Janowa Karolina Radulska
Warsztat tkania chodników 17 – 20 lipca 2023 r. poprowadzi twórczyni ludowa Marta Barbara Bajko
Warsztat tkaniny wybieranej tzw. „perebory”, 31 lipca – 6 sierpnia 2023 r. poprowadzi uznana tkaczka Irena Ignaciuk
WYSTAWY TKANIN TRADYCYJNYCH:
w Suwałkach, Nowince i Filipowie – z zasobów mieszkańców tych gmin.
PODSUMOWANIE PROJEKTU:
spotkanie pod hasłem: „Tkanina ludowa w województwie podlaskim dziś i perspektywy na przyszłość”
- Przedstawienie założeń projektu oraz działań na przestrzeni lat
- Wystawa efektów warsztatów tkackich
- „Podlaskie sploty – tkanina reaktywowana przez uczestniczki warsztatów tkackich” – dr Ewa Kępa, Instytut Studiów Kulturowych Uniwersytetu w Białymstoku
- „Wzornictwo, techniki i występowanie tkactwa w woj. podlaskim na podstawie wystaw tkanin tradycyjnych realizowanych w ramach projektu”, Aleksandra Pluta, Podlaskie Muzeum Kultury Ludowej
- Promocja wydawnictwa „Radziuszka – wzory i technika”
Tkactwo, jedno z najstarszych rzemiosł, było jeszcze pół wieku temu zajęciem powszechnym, przekazywanym z pokolenia na pokolenie. Dziś tylko nieliczni twórcy kultywują tradycyjne wzornictwo, metody i techniki tkackie. Barwne, urozmaicone wzorniczo i splotowo misternie utkane kilimy, pasiaki, perebory, tkaniny przetykane – radziuszki, dwuosnowowe, krajki sprawiają, że patrzymy na nie z wielkim sentymentem i niedowierzaniem, że były wykonywane w wiejskich chatach.
Podlaski Instytut Kultury w Białymstoku od lat działa na rzecz wspierania działań związanych z kulturą tradycyjną, poprzez wypracowanie odpowiednich metod i narzędzi, służących jej ochronie i upowszechnianiu. Od przeszło 20 lat nasza instytucja organizuje warsztaty tkackie. Zauważamy, że zainteresowanie tradycyjnym tkactwem obecnie rośnie. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom naszych odbiorców proponujemy bezpośredni, międzypokoleniowy przekaz wiedzy i umiejętności z udziałem mistrzów tradycji z osobami wywodzącymi się z tej samej wspólnoty i kultury lokalnej.
W roku 2022 zgłosiło się do udziału w warsztatach tkackich ponad 90 osób, co ponad trzykrotnie przewyższyło liczbę dostępnych miejsc warsztatowych. Co roku zainteresowanie jest coraz większe, a uczestnicy są zdecydowanie bardziej dociekliwi i lepiej przygotowani. Staramy się sprostać tym wymaganiom, organizując warsztaty zarówno dla tkaczy zaawansowanych, którzy podnoszą swoje umiejętności i wiedzę (warsztaty tkaniny dwuosnowowej, podbieranej, sejpaku, przetykanej), jak i osób początkujących (warsztat tkania chodników). Zajęcia prowadzą twórcy ludowi – mistrzowie w swojej dziedzinie i technice, a uczestnikami są młode osoby wywodzące się zazwyczaj ze społeczności lokalnych czy regionu.
Z roku na rok uczestnicy warsztatów tkackich podnoszą poziom swoich umiejętności, nabierają doświadczenia, dlatego postanowiliśmy dać im szansę zaprezentowania swoich prac na wystawie „SpoTKANIE”, podczas pierwszego dnia Festiwalu Tkactwa. Będzie to nie tylko okazja do integracji, ale też możliwość zaprezentowania dokonań twórczych, podzielenia się wiedzą i doświadczeniem.
Piknik Tkactwa, który proponujemy w drugi dzień Festiwalu, ma na celu integrację społeczności lokalnych i ponadlokalnych. Przy ustawionych w przestrzeni dziedzińca Pałacu Branickich w Białymstoku ponad 30 krosnach, można będzie nie tylko porozmawiać z twórcami, nosicielami tradycji, obejrzeć tkaniny i warsztat tkacki, ale także spróbować swoich sił w tkaniu. Festiwal stwarza możliwość nawiązania międzyśrodowiskowych kontaktów, ponieważ do udziału zapraszamy tkaczy nie tylko z województwa podlaskiego, ale z całej Polski.
W roku 2021 i w 2022 realizując projekt „Podlaskie sploty” odkryliśmy na terenie województwa podlaskiego bardzo wiele tkanin dwuosnowowych, wybieranych, kilimów i przetykanych tzw. radziuszek oraz zeszyty z zapisanymi wzorami tych ostatnich. Z etnograficznego punktu widzenia zapisy wzorów są bezcenne, stanowią unikatową, nieopracowaną dotychczas dokumentację tkacką. Planujemy „odczytać” najwartościowsze wzorniczo tkaniny, by przełożyć je na współczesny zapis graficzny. W ramach projektu z 2022 roku opracowaliśmy 10 wzorów radziuszek, w roku 2023 chcemy opracować kolejnych 7 i wydać je w formie publikacji. Będzie to bez wątpienia pionierskie wydawnictwo.
Kolejnym działaniem będą wystawy tkanin tradycyjnych z zasobów mieszkańców gmin usytuowane na północy województwa Podlaskiego. Na tym terenie występowały sejpaki i do tego wzornictwa chcemy dotrzeć. Sejpak, to niemal zapomniana technika, wykonywana przez jedną twórczynię ludową w województwie podlaskim Sabinę Knoch z Nowinki. To tkany ręcznie materiał o specyficznym splocie. Nazwa tego rodzaju tkaniny pochodzi od gwarowego określenia „sejpać” czyli strzępić lub skubać. To tkanina typowa dla Suwalszczyzny i północno –wschodniej Polski, a także terenów przygranicznych Litwy i Białorusi. To ostatnia szansa, by przeanalizować występujące na terenie województwa wzory, porównać je i udokumentować. W 2021 roku zorganizowaliśmy wystawy tkanin w gminach Zabłudów, Krynki, Gródek, Narewka, a w roku 2022 zaprosiliśmy do współpracy ośrodki kultury w środkowej części województwa czyli Lipsk, Dąbrowę Białostocką i Suchowolę oraz Białystok. W tym roku chcemy dotrzeć do nowych miejsc, usytuowanych głównie w północnej części naszego województwa: Gminy Suwałki, Nowinka i Filipów.
Podsumowaniem projektu „Podlaskie sploty – IV Festiwal Tkactwa” będzie konferencja planowana w listopadzie, po nazwą:Tkanina ludowa w województwie podlaskim dziś i perspektywy na przyszłość” . Będzie miejscem spotkania mistrzyń tkactwa, młodych tkaczek, uczestników projektu z etnografami, badaczami i specjalistami. To przestrzeń do dyskusji i zastanowienia się nad nowymi drogami dla tkactwa, ich znaczenia współcześnie i odniesień do tradycji, a jednocześnie integracja mistrzyń z osobami zainspirowanymi ich twórczymi dokonaniami osadzonymi w tradycji. Podsumowaniu będzie towarzyszyć wystawa sejpaku w Podlaskim Muzeum Kultury Ludowej.
PATRONI MEDIALNI
